Phương pháp dạy Lịch sử thành công đã được áp dụng vào thực tế

1. Mang âm nhạc vào dạy Sử

Khi nhận thấy học sinh (HS) không còn hứng thú với những con số, các bản đồ với quá nhiều ký hiệu quân ta, quân địch, tiến công, rút chạy… Tiết học Sử dần dần trở thành nặng nề với các em nên thầy giáo Nguyễn Hữu Nhân (GV Trường THCS Võ Thị Sáu - TP Sa Đéc, Đồng Tháp) đã tìm ra được một giải pháp mới để dạy học Lịch sử.

Thay vì sử dụng các phương pháp truyền thông, thầy Nhân đã mạnh dạn đưa âm nhạc vào những tiết dạy của mình để tăng sự hứng thú, hào hứng cho các em.

Thầy Nhân nhận thấy gần như các giai đoạn của lịch sử nước nhà, các anh hùng dân tộc, Đảng Cộng sản Việt Nam và hình ảnh của Bác Hồ vĩ đại đều có trong các tác phẩm âm nhạc nên đã dành thời gian lựa chọn bài hát sao cho phù hợp với nội dung bài dạy của từng khối lớp được phân công. Thầy sắp xếp danh sách các bài hát sao cho đúng với thời điểm lịch sử mà kiến thức trong bài có nhắc đến. Rồi nghe lại từng bài hát để tìm ra đoạn, câu hát tạo ấn tượng nhiều nhất, sâu lắng nhất để đưa vào bài giảng.

Thầy cho biết, một trong những điều quan trọng đó là tính toán thời điểm và thời lượng khi cho học sinh lắng nghe. Có khi sử dụng cả bài hát, có khi chỉ là một đoạn nhưng lại có một giá trị cao trong tiếp nhận kiến thức ở các em. Thay vì giảng giải lý thuyết, thầy để các em tự cảm nhận và rút ra bài học về tư tưởng.

Ví dụ:

• Dạy bài Chiến thắng Điện Biên Phủ, các em được nghe bản Hò kéo pháo rồi Chiến thắng Điện Biên. Nhịp điệu dồn dập, phấn khởi làm tái hiện cả một giai đoạn hào hùng “Chín năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”.Ngay cả trong lời bài hát cũng có những chi tiết mà bài học lưu ý, như phương châm tác chiến là “đánh chắc ta tiến lên, lực lượng như bão táp, quân thù mấy cũng phải tan”… Kết bài, thầy giới thiệu hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong tiếng nhạc “Núi sông bừng lên, đất nước ta sáng ngời, cánh đồng Điện Biên cờ chiến thắng tưng bừng bay trên trời”. Cả lớp như sống lại chiến thắng hào hùng đó của dân tộc.

• Dạy bài Cách Mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) ra đời, thầy Nhân mời HS nghe lại giọng nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945 kết hợp với nghe bài hát Mỗi bước đi thêm yêu Tổ Quốc: “Trên quảng trường Ba Đình hai mươi năm trước, vọng lời Bác Hồ tuyên ngôn dựng nước. Nước Việt Nam ta, từ trong gian khổ sinh ra. Tầm vông đứng dậy quê ta, đi theo tiếng gọi của Đảng. Ta đã đạp bằng sóng gió chông gai, đã viết nên trang sử mới….”. Học sinh nhớ mãi sự kiện Bác Hồ khai sinh ra nước VNDCCH 1945.

Tính đến nay, thầy Nguyễn Hữu Nhân đã thực hiện việc đưa âm nhạc vào các bài giảng lịch sử được 10 năm. Mỗi năm thầy lại tự hoàn thiện, nhờ đồng nghiệp góp ý và sử dụng hiệu quả hơn. Học sinh cứ đến giờ Sử lại hay “dặn” thầy, hôm nay nhớ cho tụi em nghe nhạc, thầy ơi. Thầy đã hướng dẫn học sinh học bài có kết hợp giới thiệu tác giả, tác phẩm để các em có thể tìm nghe khi về nhà. Thầy cũng chỉ cho các em những mẹo nhỏ để nhớ thật lâu mà không nhầm lẫn các sự kiện, nhân vật lịch sử…

“Việc mang theo thiết bị như loa, máy tính và chọn bài hát cho phù hợp về thời lượng và nội dung tuy có mất công một chút nhưng là một niềm vui của thầy khi thấy các em náo nức đón nghe những bài hát truyền thống luôn có ý nghĩa với môn học của mình. Niềm vui như được nhân lên khi có học sinh chia sẻ rằng: “Em thích học Sử. Những bài hát thầy mang đến cho chúng em thật gần gũi với bài học và thật hay”. - thầy Nhân chia sẻ.

2. Dạy học Lịch sử bằng cách tổ chức các cuộc thi viết, kể chuyện

Sau mỗi một giờ học lịch sử, cô giáo Lê Thị Thanh Huyền (GV Trường Tiểu học Thụy Lâm A, Đông Anh (Hà Nội) thường có một bài tập vận dụng nhỏ cho học sinh dưới hình thức thi viết. Yêu cầu của giáo viên cũng chỉ đơn giản, ví dụ: Kể một câu chuyện em biết về Bác Hồ thời chống Pháp; Hãy viết một đoạn văn ngắn chừng 7- 10 câu, bày tỏ suy nghĩ của em về ngày Quốc khánh 2-9; Em thấy Trương Định là người thế nào khi ở lại cùng nhân dân chống Pháp? Tại sao em nghĩ như thế?

Học sinh có thể viết và sau đó giáo viên đánh giá, cùng cả lớp bình chọn bài viết tốt, trao thưởng và đưa bài của con lên bảng tin của lớp.

Hoặc với việc kể chuyện, giáo viên có thể cho học sinh kể chuyện thay cho việc kiểm tra bài cũ để tạo cảm hứng cho các em vào đầu giờ học, cũng có thể tổ chức thi kể trong các giờ sinh hoạt tập thể theo chủ đề.

Việc tổ chức những hoạt động này, mục đích giúp học sinh ghi nhớ, khắc sâu một cách tự nhiên kiến thức, vừa kích thích cảm xúc của học sinh, vừa tạo ra động lực để học sinh tự tìm hiểu về lịch sử.

3.  Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống vào dạy học Lịch sử
Cô Lê Thị Nhật - Giáo viên Trường THPT Hoằng Hóa 2 (Thanh Hóa) cho rằng, lồng ghép giáo dục kỹ năng sống vào môn học chính khoá cho học sinh không khó thực hiện, nhưng cần có cái nhìn mới đối với vai trò của giáo viên và phương pháp giảng dạy.
Phương pháp này không làm tăng thêm nội dung môn học mà làm cho tiết học sinh động hơn, dễ hiểu dễ tiếp thu kiến thức, bảo đảm sự liên tục và bền vững cho việc hình thành kỹ năng của học sinh.

Theo cô Lê Thị Nhật, mặc dù ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa giáo dục kỹ năng sống được đề cập đến, tuy nhiên do nội dung, phương pháp, cách thức truyền đạt chưa phù hợp với tâm lý của lứa tuổi nên hiệu quả lồng ghép còn chưa cao. Để giúp học sinh có hứng thú học tập, phát hiện ra kỹ năng cần có, người giáo viên phải xác định rõ nhiệm vụ của môn học và nhiệm vụ giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong môn học.

Tiếp đó, chọn những kỹ năng phù hợp, gần gũi với học sinh để các em có khả năng trực tiếp thực hành kỹ năng sau khi tiếp cận. Giáo viên phải chuẩn bị các câu hỏi gợi ý hướng dẫn học sinh tự xác định các kỹ năng sống cần đạt.

Đồng thời, chuẩn bị một giáo án lồng ghép thật cẩn thận (có nêu ra cụ thể các kỹ năng học sinh cần đạt sau khi học bài này; các kỹ thuật dạy học sử dụng trong bài dạy; phương tiện cần thiết phục vụ cho tiết dạy…),

Ví dụ nội dung kỹ năng sống trong một số bài Lịch sử trong chương trình lớp 12 được cô Lê Thị Nhật thực hiện như sau:

Tiết 16 - 17 (Bài 12): Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ 1919-1925 HS cần đạt được các kỹ năng:

• Kỹ năng tư duy độc lập
• Phát hiện vấn đề
• Phân tích so sánh
• Khẳng định rút ra kết luận

Tiết 18 - 19 (Bài 13): Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ 1925- 1930 HS cần đạt được các kỹ năng:

• Kỹ năng tư duy độc lập
• Kỹ năng làm việc nhóm
• Xâu chuỗi các sự kiện
• Rút ra ý nghĩa, liên hệ với bản thân

Tiết 20 - 21 (Bài 14): Phong trào cách mạng 1930-1935 HS cần đạt được các kỹ năng:

• Kỹ năng tư duy độc lập
• Liên hệ thực tế
• Thể hiện sự đồng cảm, nâng cao tinh thần đoàn kết dân tộc

4. Sử dụng tư liệu viết, tư liệu băng hình, tư liệu tranh ảnh để minh họa cho các sự kiện, nhân vật lịch sử

Đây chính là phương pháp dạy học Lịch sử của cô giáo Lê Thị Hà - (GV Trường tiểu học thị trấn Cẩm Thủy (Thanh Hóa).

Cô Lê Thị Hà chia sẻ thêm: “Một trong những kinh nghiệm bản thân tôi đã vận dụng trong quá trình dạy học phân môn Lịch sử ở lớp 5 góp phần to lớn vào việc nâng cao chất lượng môn học là việc sử dụng các tư liệu cho môn học (tư liệu viết, tư liệu băng hình, tư liệu tranh ảnh) để minh họa cho các sự kiện, nhân vật lịch sử trong bài giảng trên lớp.”

Trong đó, phương pháp lồng ghép các thước phim minh họa vào bài giảng là phương pháp khá hiệu quả. Đây là phương pháp giúp học sinh có thể hiểu rõ hơn những sự kiện, những nhân vật, những hoàn cảnh lịch sử. Chỉ cần giáo viên biết cách lấy chúng về, dùng kỹ thuật tin học (thậm chí chỉ là trình cắt phim trực tuyến) cắt xén cho phù hợp là hoàn toàn có thể đem đến cho học sinh những nội dung phù hợp. Hoặc nếu giáo viên có khả năng biên tập thì hoàn toàn có thể xử lý tạo ra những thước phim có thuyết minh phù hợp với nội dung của mình. Những giờ ngoại khóa hoặc sinh hoạt lớp, thưởng cho học sinh một bộ phim hoạt hình có nội dung lịch sử cũng là một cách để khơi gợi hứng thú cho học sinh.

Thông qua việc xem phim, nhận biết của học sinh về hình ảnh nhân vật, về trang phục của nhân vật lịch sử, về một số nội dung lịch sử trong giai đoạn đó trở nên sinh động, dễ ghi nhớ.

Hình thức này dễ sử dụng và đem lại hiệu quả tốt cho tiết học, nhất là các bài học lịch sử dân tộc, bài lịch sử địa phương có các sự kiện liên quan đến lễ hội.

Đặc biệt, bản thân cô Hà đã mạnh dạn trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy một số tiết học dưới dạng trình chiếu và đã đem lại một số hiệu quả nhất định, lôi cuốn học sinh trong học tập.

Với những hình ảnh, tư liệu sống động, phong phú của các lễ hội sẽ góp phần làm tái hiện cho học sinh những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử bổ sung những kiến thức lịch sử đã học trên lớp một cách cụ thể hơn.

Bên cạnh đó, dựa vào đặc trưng của phân môn Lịch sử, cô Hà đã chia thành 3 nhóm giải pháp để dạy - học Lịch sử gồm:

• Gắn kỷ niệm các ngày lễ lớn, các sự kiện lịch sử với việc dạy học phân môn Lịch sử
• Gắn việc tham quan dã ngoại với việc tham quan bảo tàng, di tích lịch sử dâng hoa lên tượng anh hùng để các em cảm nhận được hồn sử
• Hướng dẫn học sinh cách học ở nhà

5. Dạy học theo dự án

Với dự án dạy học mang tên “Sóc Trăng quê hương tôi”, cô giáo Nguyễn Thị Thiên Ân - (GV Trường THPT Ngã Năm (Thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng) đã đem đến những bài học sinh động, thiết thực.

Tham gia dự án là những học sinh khối 12, được áp dụng cho 2 lớp, mỗi lớp chia ra làm 4 nhóm thực hiện đề tài phóng sự quay clip, trình chiếu, thành viên mỗi nhóm từ 8 đến 10 em. Các nhóm sẽ đảm trách những địa điểm, di tích lịch sử cấp quốc gia ở Ngã Năm, xoay quanh nội dung như: Tìm hiểu về Căn cứ rừng tràm Mỹ Phước, Tượng đài chiến thắng chi khu Ngã Năm, Quá trình lịch sử hình thành & phát triển cũng như văn hóa lễ hội lớn ở Sóc Trăng, Chợ nổi Ngã Năm… Yêu cầu bắt buộc khi nhóm nhận nhiệm vụ thì các thành viên phải đến tận địa điểm, thu thập thông tin khách quan, chụp ảnh, quay clip. Mỗi sản phẩm báo cáo do chính học sinh chủ động, đóng vai trò dẫn chương trình, phóng viên, hướng dẫn viên tương tác với người dân địa phương cùng thực hiện. Thông qua đây đã giúp các em trau dồi các kỹ năng hỗ trợ làm việc nhóm, kỹ năng xây dựng chương trình hoạt động, tiếp thu và chia sẻ với mọi người…

Trong buổi báo cáo chính thức ở tiết học chính khóa, giáo viên bộ môn sẽ mời Phó hiệu trưởng chuyên môn, Tổ trưởng chuyên môn, các giáo viên môn Địa lý, Giáo dục công dân cùng tham dự đánh giá.

Thầy Trần Minh Hiếu - Hiệu trưởng Trường THPT Ngã Năm, ghi nhận:“Cô Thiên Ân là giáo viên trẻ, nhiệt huyết, hoạt bát trong các phong trào của trường. Chất lượng học tập môn Sử của các em được cải thiện tốt qua các phương pháp nghiên cứu dạy học theo dự án, đổi mới sáng tạo dạy học bằng cách chia nhóm học tập…”. Dạy học môn Sử theo dự án của cô Thiên Ân đã gặt hái nhiều kết quả tích cực, mang lại triển vọng cho phương pháp dạy học thực tiễn. Các em học sinh trong trường nhận thấy môn học Lịch sử thật sự thú vị.

6. Tổng hợp kiến thức Lịch sử bằng các đề thi trắc nghiệm

Mỗi năm cô Thiên Ân (GV Trường THPT Ngã Năm (Thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng) cũng dành nhiều thời gian chuẩn bị ôn luyện cho học sinh thi THPT quốc gia, tiến hành xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm theo chủ đề. Các câu hỏi này được sưu tầm trên mạng, từ sách tham khảo đưa vào hệ thống câu hỏi theo từng bài, mỗi đơn vị bài có khoảng 45 đến 50 câu tùy theo số tiết. Nội dung vẫn đảm bảo được 4 cấp độ kiến thức: nhận biết, thông hiểu, vận dụng, nâng cao. Nhờ tinh thần đổi mới phương pháp trong giảng dạy, cô Ân đã nhận được đánh giá cao của Ban giám hiệu trường, Hiệu trưởng của trường nhận xét rằng: “Trường đánh giá cao về tinh thần cầu tiến của cô Nguyễn Thị Thiên Ân qua việc học hỏi từ đồng nghiệp, luôn nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục học sinh đạt kết quả cao trong công tác ôn luyện kì thi THPT quốc gia, thi chọn học sinh giỏi”.

Với những phân môn có nội dung dài như Lịch sử thì việc nhớ hết các sự kiện, con số là điều hết sức khó khăn. Vì vậy việc tạo lập các đề thi trắc nghiệm là giải pháp tổng hợp được nhiều nội dung kiến thức dễ hiểu và dễ nhớ nhất cho học sinh. Phương pháp này bạn có thể dùng để luyện thi Học sinh giỏi môn lịch sử, đánh giá khả năng hiểu bài của các em trong các kỳ thi học kỳ/ cuối khóa hay thậm chí dùng phương pháp này để giúp các em hệ thống lại kiến thức đã học vào đầu hoặc cuối tiết học. Bạn chỉ cần tạo đề thi trắc nghiệm liên quan đến kiến thức lịch sử của bài giảng hôm đó, sau đó chia sẻ link đề thi và hướng dẫn các em làm các câu hỏi trắc nghiệm trên điện thoại để hệ thống lại kiến thức.

Ví dụ câu hỏi lịch sử từ câu 21 - 30 trong bộ đề thi mẫu môn Văn - Sử - Địa của Kỳ thi đánh giá năng lực 2019 - ĐHQG TP.HCM đã được AZTest tạo tại đây.

Hy vọng với những thông tin được AZtest chia sẻ trên đây sẽ góp phần giúp những tiết dạy Lịch sử của bạn trở nên hấp dẫn, sinh động và đem đến nhiều hứng thú hơn cho học sinh.

>>>Xem thêm: Đề thi trắc nghiệm và đáp án bài thi mẫu môn Văn - Sử - Địa của Kỳ thi đánh giá năng lực 2019 - ĐHQG TP.HCM

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

AZtest là hệ thống tạo lập website thi trắc nghiệm trực tuyến do CÔNG TY TNHH PHÁT TRIỂN VÀ DỊCH VỤ NGUỒN MỞ THUẬN ĐỨC phát triển. Với AZtest, người dùng có thể dễ dàng sở hữu một website tổ chức ôn tập, thi trắc nghiệm trực tuyến hoàn toàn miễn phí, độc lập, được cá nhân hóa theo yêu cầu của người quản trị.

Liên hệ 02336.270.610 - 0905.908.430 (hotline 24/7) hoặc Fanpage https://fb.me/aztest.vn để được tư vấn trực tiếp bởi đội ngũ kỹ thuật viên của AZtest.